Categorieën
nieuws

In de oven van Cora is alles onder controle

Onlangs zag ik een advertentie op twitter voorbij komen. Het was een gesponsord bericht van ExxonMobil, dat mensen wees op het belang van energie besparen. ExxonMobil, een van de grootste energieconcerns ter wereld, goed voor zo’n 5 procent van de totale CO2 uitstoot ooit, het bedrijf dat onlangs nog in het nieuws kwam omdat het z’n eigen beleggers misleidde over de gevolgen van klimaatverandering, had namelijk nog wel een paar tips voor ons: Als u maar één kopje koffie wilt drinken, kook dan ook water voor maar één kopje. En deze tip: Controleer niet voortdurend of de frietjes al klaar zijn! Probeer, nadat u de oven hebt aangezet, deze zo weinig mogelijk te openen.

Nou, ExxonMobil, bedankt. Fijn dat jullie ook je best doen om het klimaatprobleem op te lossen.

Mij is gevraagd om voor vanavond een column te schrijven over de vraag: waarom raakt de zeespiegelstijging ons niet? Mijn antwoord op die vraag is, heel simpel: de vraag is achterhaald. De zeespiegelstijging raakt ons namelijk wél. Er zijn het afgelopen jaar miljoenen mensen de straat op gegaan, in alle delen van de wereld, omdat ze inzagen dat er iets moet gebeuren. De kranten staan vol met wanhopige oproepen van mensen en organisaties en, helaas, ook steeds vaker met de eerste gevolgen van klimaatverandering. Stel je voor dat er wereldwijd miljoenen mensen zouden demonstreren en staken omdat ze voortaan, ik noem maar wat, op alle wegen 130 km per uur wilden rijden. En dat ze bij de VVD daarna zouden zeggen: nou, het leeft niet echt hè, die maximumsnelheid.

Waar de vraag ‘waarom doet klimaatverandering ons niet zoveel?’ een paar jaar geleden misschien nog legitiem was, is hij nu een voortzetting van een frame waar bedrijven als Exxon zich handig achter verschuilen: als we maar zoveel mogelijk het bericht verspreiden dat het allemaal wel meevalt met die klimaatverandering, dan gelooft men misschien ook wel dat je met het zetten van een kopje koffie minder klaar bent. 

Maar het ‘een beter milieu begint bij jezelf’ tijdperk is, goddank, voorbij. Steeds meer mensen zien door dit soort greenwashing trucs heen. Inmiddels weten we: het tegengaan van klimaatverandering begint bij de politiek.

Wat dat betreft is het geweldig dat minister Cora van Nieuwenhuizen hier vanavond aanwezig is (note: helaas, ze verliet vlak voor deze column de zaal).

In een artikel over en interview met de minister in Elsevier deze zomer las ik namelijk het volgende: “De VVD-verkeersminister beschouwt zichzelf als iemand die het opneemt voor de zwijgende meerderheid en daarom een strijd voert tegen activisten.”

Die zwijgende meerderheid zou bijvoorbeeld de reden zijn dat ze tegen een maatregel als rekeningrijden is. De ‘zwijgende meerderheid’ zit daar namelijk helemaal niet op te wachten. Grappig genoeg: uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat een ruime al dan niet zwijgende meerderheid van de Nederlanders een vorm van rekeningrijden wel degelijk ziet zitten. In hetzelfde interview suggereert ze ook dat het met de stikstofcrisis zo’n vaart allemaal niet zal lopen. “In de tweede termijn zakt de adrenaline”. We weten allemaal hoe dat is afgelopen.

Die activisten dan. Nee, dat zijn allemaal onheilsspellers, doemdenkers zonder verstand van zaken. Daar strijdt zij tegen.

Maar ondertussen bereiden de ambtenaren op haar ministerie zich voor op een zeespiegel die wel eens veel sneller zou kunnen gaan stijgen dan we jarenlang hebben gedacht. De Deltacommissaris van het ministerie, hoogstpersoonlijk benoemd door, nou ja, Cora van Nieuwenhuizen zelf, schrijft daar het volgende over: ‘Er zijn signalen dat de zeespiegelstijging in de loop van deze eeuw mogelijk sneller gaat verlopen dan aangenomen is in de deltascenario’s. Deze extra versnelling heeft te maken met recente inzichten over het mogelijk versneld afbreken en smelten van het landijs op Antarctica.’ In het zwartste scenario, aldus het Deltaprogramma 2019, zal er aan het eind van de eeuw bijvoorbeeld 480 MILJOEN kubieke meter zand PER JAAR nodig zijn om de waddeneilanden tegen het water te beschermen. Dat is 480 miljard liter zand. Per jaar.

Waar al dat zand vandaan moet komen staat er niet bij. Maar ga vooral niet de straat op om je zorgen uit te spreken, stelletje activisten. 

De vraag ‘waarom raakt de zeespiegelstijging ons niet?’ moet dan ook zijn: waarom raakt de zeespiegelstijging onze politici niet?

En het antwoord daarop is: omdat ze tot de kleine groep behoren waar ook de CEO’s van ExxonMobil en Shell toe behoren: de groep mensen die als enige baat hebben bij het niét aanpakken van het klimaatprobleem. Het is de reden dat we het wel hebben over subsidies op hernieuwbare energie — wat vreselijk duur is dat allemaal toch, het kost ons 1,1 miljard per jaar — en niet over de 2,47 miljard euro subsidie die de Nederlandse staat jaarlijks uittrekt voor de fossiele brandstof industrie. 2,47 miljard, en dat is een voorzichtige schatting die de Europese Commissie onlangs deed. Eerder rapporteerde onderzoeksplatform Follow the Money dat het om 7,6 miljard per jaar gaat.

Een paar weken geleden moest de minister de tweede kamer meedelen dat, helaas, haar ministerie blut is. Daarom hoeven we voorlopig geen geld te verwachten voor het toekomstbestendig maken van ons openbaar vervoer. Ik weet het niet, ik heb nog wel een ideetje voor een sector waar het kabinet flink op zou kunnen besparen, houden ze nog een mooi bedrag om boze boeren en bouwvakkers mee te compenseren over ook, maar dat zal dan wel weer activistisch van me zijn.

‘Activisten beweren dat er vliegschaamte heerst,’ aldus de minister. ‘Onlangs was ik jarig en nam ik de kinderen mee naar een concert van Status Quo (ironische bandkeuze, maar dat terzijde). Hartstikke leuk. Niemand, echt niemand spreekt me dan aan op de milieueffecten van de luchtvaart, hoor.’

En als niemand het er over heeft, hoef je er natuurlijk niks mee te doen. Zo kon ons land de afgelopen jaren ook stilletjes afstevenen op een stikstofcrisis. Laat mij u er ondertussen aan herinneren dat een onzin-begrip als ‘vliegschaamte’ helemaal niet afkomstig is van activisten. Het is een rechtstreeks gevolg van het Exxon frame waarin je als individu de schuld van klimaatverandering op je moet nemen. Dat er vervolgens milieu-activisten zijn die dat overnemen, tja, dat zegt iets over hun bereidheid de last van de wereld op zich te nemen, en over de listigheid van big oil om daar op in te spelen. Over listigheid gesproken – laatst meende u dat we de stikstofimpasse rondom vliegveld Lelystad het best met een juridische list kunnen doorbreken.

Beste minister, waarom raakt klimaatverandering u niet? Waarom doet milieuvervuiling u niets? Denkt u dat de zeespiegel zich ook met een juridische list laat tegenhouden? Ik begrijp dat het op de werkvloer bij uw partij vooral een beetje gezellig moet zijn, bier en bitterballen gaan misschien niet goed samen met je laten raken door maatschappelijke problemen. Maar zeespiegelstijging is niet gezellig. Klimaatvluchtelingen zijn niet gezellig. De stikstofcrisis is niet gezellig. De maatschappelijke onrust neemt toe, boeren protesteren, scholieren protesteren en, sorry sorry sorry dat ik gekeken heb, de oven-bitterballen zijn aangebrand. Dus doe iets. En dan echt.

Column uitgesproken op 5 november 2019 in De Balie, Amsterdam.

Voor video van de voordracht klik hier.